Οι ιστορίες ενός Μαυριτανού – Λέιλα Λάλαμι

«Αυτό που θέλεις, δεν μπορείς να το ζητάς, μπορείς μονάχα να το πάρεις.»

    Ο αποικισμός της Αμερικής μου κινούσε το ενδιαφέρον από μικρή. Χάζευα τα εικονογραφημένα μου βιβλία, που μιλούσαν για το Χριστόφορο Κολόμβο και απεικόνιζαν ευγενείς να δίνουν στους γηγενείς λαούς, χάντρες και χρωματιστές κορδέλες, με αντάλλαγμα πολύτιμα μέταλλα.  Έπειτα, η ταινία Ποκαχόντας, που κυκλοφόρησε το 1995, με βρήκε στην κατάλληλη ηλικία για να με συναρπάσει. Αρκετά χρόνια μετά, διαβάζω με το ίδιο αμείωτο ενδιαφέρον ένα μυθιστόρημα που αγγίζει την καρδιά του θέματος.

    «Οι ιστορίες ενός Μαυριτανού» αποτελούν την αποτύπωση μίας εκ των εκστρατειών προς την άγνωστη γη της νέας ηπείρου, όπως τη βίωσε ένας Μαροκινός σκλάβος. Ένα στράτευμα από άντρες, ξεκινούν από την Καστίλη με την ευλογία της καθολικής εκκλησίας, τις εντολές του αυτοκράτορα και την ώθηση μιας αχόρταγης φιλοδοξίας, με σκοπό να εξερευνήσουν τη Φλόριδα και να αναζητήσουν πόλεις από χρυσάφι.  Ο αφηγητής περιγράφει κάθε λεπτομέρεια μίας συγκλονιστικής περιπέτειας που κράτησε δέκα χρόνια, ενώ μοιράζεται και το παρελθόν που τον οδήγησε στη θέση του σκλάβου.

    Είναι ένα πολύχρωμο βιβλίο, γεμάτο εξωτικές εικόνες της παρθένας φύσης και της ζωής των διαφόρων φυλών των Ινδιάνων, αλλά, σκληρό, όπως κάθε ιστορία πολέμου και επιβίωσης. Εμφανίσεις των ιθαγενών με φτερά παπαγάλων και τατουάζ, διάκοσμοι από ζωγραφισμένα δέρματα ελαφιών και εκτάσεις με χρωματιστούς καρπούς εναλλάσσονται με σκηνές βίαιων διενέξεων και ανηλεών κακουχιών, και πλέκουν μία ιστορία από αυτές που παραδοσιακά μαγεύουν κάθε αναγνώστη.

    Όσο διάβαζα, κυριαρχούσε στις σκέψεις μου το ζήτημα της ανθρώπινης ελευθερίας. Πότε ένας άνθρωπος είναι πραγματικά ελεύθερος; Όταν είσαι σκλάβος, κτήμα κάποιου άλλου, είσαι εκ των ουκ άνευ ανελεύθερος. Όταν πληρώνεις φόρο υποτέλειας στη γη σου, είσαι εξίσου υπόδουλος. Όταν εκτελείς εντολές μίας ανώτατης αρχής που υπακούς, από επιλογή ή υποχρέωση, η ελευθερία σου περιορίζεται ουσιαστικά. Στις οργανωμένες κοινωνίες, η ελευθερία του ανθρώπου εξαρτάται από την κτίση ή μη κτίση χρημάτων. Τελικά, η ελευθερία είναι μια ψευδαίσθηση; Και πόσο εύκολα μπορεί να ανατραπεί η κατάσταση της κυριότητας του εαυτού ή, έστω, η ψευδαίσθησή της;   

Απόσπασμα:

Ο σενιόρ Ντοράντες με άκουγε με τέτοια περιέργεια και υπομονή, που μ’ έκανε ν’ αναρωτηθώ αν θα ΄λεγε κάποια μέρα την ιστορία μου σε άλλους ανθρώπους, στη γυναίκα του, ας πούμε, ή στα παιδιά του, έτσι ώστε να την αφηγούνται ακόμη και μετά το θάνατό μου. Η αφήγηση μιας ιστορίας είναι σαν να σπέρνεις ένα σπόρο – πάντοτε ονειρεύεσαι να τον δεις να φυτρώνει και να γίνεται ένα ωραίο δέντρο, με βαθιές ρίζες και κλαδιά που θα φτάνουν ως τον ουρανό. Με τη μόνη διαφορά ότι η σπορά αυτή είναι αλλιώτικη: ποτέ δεν ξέρεις αν ο σπόρος σου θα βλαστήσει ή θα πεθάνει.»

«Οι ιστορίες ενός Μαυριτανού», Λέιλα Λάλαμι, Εκδόσεις Αίολος,

Μετάφραση: Αντουανέττα Καλλέγια